Różnice kulturowe w biznesie – starcie indywidualizmu z kolektywizmem

Jeden przy powitaniu entuzjastycznie poklepie Cię po plecach, podczas gdy drugi z uniżeniem skinie głową. Przed podjęciem decyzji pierwszy zawsze pomyśli o ludziach, których ma wokół siebie. W tej samej sytuacji drugi będzie dbał wyłącznie o własny interes. Z czego wynika taka rozbieżność zachowania i myślenia? Z różnic kulturowych, które dzielą świat na społeczeństwa indywidualistyczne i kolektywistyczne. Co to oznacza i jak wpływa na nasze codzienne funkcjonowanie?

Indywidualizm kontra kolektywizm

Nie od dziś wiadomo, że obywatele tego świata różnią się między sobą pod wieloma względami. Jednym z kluczowych wyróżników jest kultura, która niejako narzuca poszczególnym grupom pewne schematy zachowań, dzięki którym wyrażają one przynależność do danej społeczności. Holenderski psycholog społeczny oraz badacz kultury Geert Hofstede zaproponował podział społeczeństwa na kolektywistyczne i indywidualistyczne, w którym znaczenie ma sposób, w jaki postrzegamy jednostkę oraz grupę.

Kultura indywidualistyczna kładzie nacisk na jednostkę i jej osiągnięcia, traktując osobę jako niepowtarzalną i niezależną od otoczenia. Jej członkowie samodzielnie dbają o własny sukces i rozwój, jak również biorą odpowiedzialność za swoje czyny. Jednocześnie wykazują niewielkie zaangażowanie i zainteresowanie funkcjonowaniem reszty społeczeństwa, do którego przynależą. Kultura indywidualistyczna (nazywana także kulturą Zachodu) obejmuje kraje Europy, Stany Zjednoczone i Kanadę oraz inne państwa o silnych wpływach kultury i społeczeństwa euroamerykańskiego.

Z kolei kultura kolektywistyczna jest nastawiona przede wszystkim na przynależność grupową, harmonię relacji społecznych i interesy wspólnoty – w tym wypadku człowiek jest określany nie jako jednostka, lecz jako współzależne „ja”, które stanowi część zbiorowości. Kolektywiści żyją w bliskich stosunkach z innymi przedstawicielami społeczeństwa, upatrując wspólnego, a nie indywidualnego dobra. Przykładem kultury kolektywistycznej są m.in. kultury azjatyckie czy afrykańskie.

„Ja” i „My” w życiu codziennym

Przynależność do kultury indywidualistycznej lub kolektywistycznej determinuje sposób codziennego funkcjonowania w życiu społecznym. Od tego zależą m.in.:

• rola rodziny w życiu człowieka (np. kwestia wspólnego mieszkania czy dziedziczenia rodzinnego majątku),
• małżeństwo (aranżowane lub nie),
• zaufanie/nieufność wobec bliskich i obcych,
• podział życia prywatnego i publicznego,
• stan gospodarki,
• system polityczny.

Indywidualista i kolektywista w pracy

We współczesnym świecie kultury nieustannie się przenikają. Z przedstawicielami innych społeczności – a co za tym idzie także i zachowań oraz poglądów – coraz częściej mamy do czynienia w miejscu pracy. Warto pamiętać, że różnice między kulturą indywidualistyczną a kolektywistyczną będą widoczne także w kwestii podejścia do obowiązków zawodowych.

Podczas gdy indywidualiści będą skupieni na realizacji postawionych sobie celów i dążeniu do awansu, kolektywiści większą wagę będą przykładać do budowania więzi w zespole. Różnice kulturowe będą dostrzegalne także w sposobie wyrażania i odbierania emocji. Przedstawiciele kultur indywidualistycznych są mniej otwarci i ekspresyjni, niż członkowie społeczności kolektywistycznych. Istotny jest również aspekt niewerbalny. W krajach azjatyckich utrzymywanie intensywnego kontaktu wzrokowego podczas interakcji uznawane jest za prowokujące i niestosowne. Z kolei w krajach bardziej ekspresyjnych wskazuje ono na zrozumienie i zainteresowanie tematem rozmowy.

Kolejną ważną kwestię stanowi dystans społeczny. Zachowanie fizycznej przestrzeni jest szczególnie ważne, podczas spotkań z przedstawicielami kultur indywidualistycznych – są oni bowiem bardziej wyczuleni na zachowania, które dla przedstawicieli innych kultur mogą być odruchowe i stanowić wyraz sympatii. Z kolei w przypadku reprezentantów kultur kolektywistycznych zalecane jest unikanie dystansu oraz przyjmowania chłodnych i dwuznacznych postaw.

Praca w zespole międzynarodowym stanowi szansę przyjrzenia się światu z zupełnie innej perspektywy. Warto jednak pamiętać, że różnice kulturowe mogą wiązać się z pewnymi barierami komunikacyjnymi oraz społecznymi. W takiej sytuacji najważniejsze jest poznanie i zrozumienie drugiego człowieka oraz jego obyczajów.