Badania naukowe w ostatnich dekadach rozwijają się niezwykle dynamicznie praktycznie w każdej dziedzinie nauki. Jako że żyjemy w erze globalizacji, zespoły badawcze z różnych krajów łączą siły, aby wspólnie pracować nad testami, badaniami, odkryciami, wynalazkami, patentami i innymi zdobyczami wiedzy.

Każdej uczelni na świecie zależy na międzynarodowej wymianie i współpracy, a także na publikowaniu swoich prac, wyników i osiągnięć w prestiżowych pismach i wydawnictwach akademickich. To właśnie w aspekcie publikacji naukowych i współpracy międzynarodowej tłumacze specjalistyczni odgrywają kluczową rolę w globalnej wymianie wiedzy — swoją pracą wspierają naukowców z różnych kultur i krajów, zapewniając wysokospecjalistyczne tłumaczenia skomplikowanych tekstów naukowych i ułatwiając im w ten sposób międzynarodową współpracę i rozwój.

W artykule tym przyjrzymy się znaczeniu tłumaczeń naukowych oraz nowym wyzwaniom, jakie stoją przed tłumaczami, a także korzyściom płynącym z poprawnego przekładu w kontekście badań naukowych.

Kluczowe aspekty tłumaczeń naukowych

Przekład terminologii naukowej

Terminologia naukowa jest często nieoczywista i specyficzna dla danej dziedziny, a niepoprawne tłumaczenie może prowadzić do nieporozumień. Przykładem takiej nieoczywistości terminologicznej może być fraza „muzyka ilustracyjna”, która — zarówno przez translatory automatyczne, jak i przez słabo przygotowanych tłumaczy — tłumaczona jest jako „illustration/illlustrative music”, podczas gdy poprawne tłumaczenie brzmi: „incidental music”. Jest to przykład kalki językowej, która odbiorcy anglojęzycznemu nic nie powie. Tłumacze chcący aspirować do miana tłumaczy naukowych muszą nieustannie pogłębiać wiedzę ogólną i specjalistyczną w dziedzinie, w której chcą pracować. Zdarza się, że we współpracy z native speakerem, to właśnie polski tłumacz specjalista wspiera native speakera, wyjaśniając mu zawiłości terminologii naukowej.

Kontekst kulturowy

Badania naukowe często osadzone są w konkretnym kontekście kulturowym, np. prace historyczne, literackie i językoznawcze; prace dotyczące wierzeń i religii; prace antropologiczne, dotykające zagadnień etnicznych czy traktujące o lokalnych folklorach i kulturach. Są to niezwykle trudne przedsięwzięcia translatologiczne, wymagające od tłumacza wręcz encyklopedycznego podejścia i weryfikacji słów i pojęć, a także kreatywności językowej i biegłości w zakresie różnego rodzaju cytowań, zapisów fonetycznych i innych niezbędnych elementów poprawnościowych dla tego typu tekstów.

Język specjalistyczny

W dziedzinie nauki istnieje wiele gałęzi i subdyscyplin, a każda z nich posługuje się specyficznym językiem. Dlatego też tłumacze naukowi doskonalą swój warsztat, specjalizując się w konkretnych dziedzinach naukowych. Co więcej, język naukowy stale ewoluuje wraz z postępem w badaniach — do użycia wchodzą nowe nazwy i pojęcia, które np. jeszcze nie istnieją w języku polskim. Takie sytuacje mają miejsce szczególnie w przypadku ogłaszania np. nowych definicji, pojęć, organizmów i in. To praca niezwykle żmudna i nie zastąpi jej żaden automat. Dodając do tego brak zrozumienia kontekstu badawczego może prowadzić do błędnych interpretacji i nieprawidłowego przekazu informacji. A jeśli przyjmiemy, że w przekładach naukowych precyzja jest kluczowa, nawet drobne nieścisłości mogą prowadzić do błędów interpretacyjnych i zniekształcania wyników badawczych.

Do najczęstszych błędów, które pojawiają się w tłumaczeniach naukowych wykonanych zarówno przez sztuczną inteligencję, jak i nieprofesjonalnych tłumaczy, należą:

• niewłaściwe słownictwo, w tym słownictwo specjalistyczne,
• mieszanka brytyjskiego i amerykańskiego angielskiego,
• błędne łamanie zdań bazujące na zasadach języka polskiego,
• nieprawidłowo stawiane znaki interpunkcyjne, pozostawione w tych samych miejscach, w których postawione były w wersji polskiej,
• kalki językowe, błędy literowe, ortograficzne i gramatyczne.

Korzyści płynące z poprawnych tłumaczeń naukowych

Sto punktów za publikację w renomowanym czasopiśmie to ważny element ewaluacji i kariery naukowej. Jednak zagraniczne wydawnictwa naukowe często odrzucają artykuły, monografie i inne projekty naukowe ze względu na błędy pozostawione w ich wersjach angielskich. W ten sposób przepadł już niejeden termin publikacji i zaprzepaszczone zostały środki, które zgodnie z harmonogramem powinny były być wydatkowane w określonym terminie.

Dzięki profesjonalnie przygotowanym tłumaczeniom skomplikowanych tekstów naukowych autorzy zyskują przede wszystkim spokój, czas i pewność, że ich praca nie zostanie odrzucona ze względu na wadliwy angielski, że nie przekroczą terminów i nie utracą swoich grantów.  Zyskają nie tylko sami autorzy, prace których będą międzynarodowo cytowane, lecz także wydziały i cała uczelnia, powiększając w ten sposób swoje zasoby intelektualne, oszczędzając środki na poprawki i korekty i zdobywając kolejne punkty w rankingach.

Tanie i szybko przetworzone tłumaczenia można porównać do taniej i szybko przetworzonej żywności. Może i można to zjeść, ale brakuje wartości odżywczych i skutków ubocznych niestety nie da się uniknąć.

Obrazek w nagłówku: Obraz autorstwa Freepik